Shavasana

शतकानुशतके भारत आणि आशियातील इतर भागांमध्ये ध्यान किंवा योगाभ्यासाचा भाग म्हणून शवासन Shavasana या आसनाचा सराव केला जात आहे. शवासन ही साधी पण शक्तिशाली पोझ कोठेही करता येते आणि त्यासाठी विशेष उपकरणांची आवश्यकता नसते. हे ‘हठ’ योगातील आसन आहे. बहुतेक वेळ हे आसन सत्राच्या शेवटी विश्रांतीसाठी वापरले जाते.

शवासनामध्ये तुमचे पाय थोडेसे वेगळे ठेवून, हात बाजूला ठेवून आणि तळवे तोंडावर ठेवून तुमच्या पाठीवर झोपणे समाविष्ट आहे. या आसनामागील कल्पना म्हणजे सर्व स्नायूंना पूर्णपणे आराम देऊन मन आणि शरीर शांत करणे. विश्रांतीची ही स्थिती प्राप्त करण्यासाठी, प्रॅक्टिशनर्स त्यांचे श्वास कोणत्याही प्रकारे नियंत्रित करण्याचा प्रयत्न न करता नैसर्गिकरित्या सोडण्यावर लक्ष केंद्रित करतात.

डायाफ्राममधून खोलवर श्वास घेतल्याने पुढील विश्रांतीसाठी प्रोत्साहन मिळेल आणि प्रत्येक श्वास हळूहळू सोडण्यापूर्वी काही सेकंद धरून ठेवल्यास मन मोकळे होण्यास मदत होईल.

शवासन म्हणजे काय?

शवासन Shavasana , ज्याला “प्रेत मुद्रा” म्हणून देखील ओळखले जाते, तसेच शवासनालाच इंग्लिश मध्ये ‘corpse pose’ असे म्हणतात. हे एक लोकप्रिय योग मुद्रा आहे ज्याचा उपयोग शरीराला आराम आणि टवटवीत करण्यासाठी केला जातो.

शवासनाला विभागले असता शव म्हणजे “प्रेत” आणि आसन म्हणजे “मुद्रा”.

चरण-दर-चरण मार्गदर्शक

शवासन Shavasana , ज्याला प्रेत मुद्रा देखील म्हणतात, हे एक लोकप्रिय योग तंत्र आहे जे विश्रांतीस प्रोत्साहन देते आणि तणाव कमी करण्यास मदत करते. सराव शिकण्यास सोपा आहे परंतु परिपूर्णतेसाठी धैर्य आणि समर्पण आवश्यक आहे. हे चरण-दर-चरण मार्गदर्शक नवशिक्यांना शवासनाचे शांत फायदे मिळविण्यासाठी योग्यरित्या कसे करावे हे समजण्यास मदत करेल.

• Shavasana पोझ सुरू करण्यासाठी, आपल्या पाठीवर कोणत्याही कुशनशिवाय झोपा.
• आपले हात आपल्या शरीराच्या बाजूने आणि तळवे उघडे करून असावे, आणि तोंड वरच्या दिशेने करून झोपा.
• तुमच्या शरीरातील सर्व स्नायूंना आराम द्या, डोक्यापासून सुरुवात करा आणि हळूहळू तुमच्या पायाच्या बोटांच्या दिशेने जा.
• शरीराचे कोणतेही क्षेत्र घट्ट किंवा तणावग्रस्त दिसत असल्यास, तो पूर्णपणे आराम होईपर्यंत दीर्घ श्वास घ्या.
• एकदा तुम्ही पूर्णपणे निवांत असाल की, तुमच्या शरीराच्या प्रत्येक भागात पसरत असलेल्या शांतता आणि शांततेची कल्पना करताना हळू आणि खोल श्वास घेण्यावर लक्ष केंद्रित करा.
• 10-20 मिनिटांनी तुम्हाला पूर्ण आराम वाटेल, तेव्हा डोळे मिटून हळू – हळू हातांचा आधार घेऊन उठून बसा व सुखासन या पोझ मध्ये या.
• त्यानंतर हळुवारपणे डोळे उघडा.

फायदे: मानसिक आणि शारीरिक

तुमचे शरीर आणि मन एक निरोगी आणि संतुलित जीवन निर्माण करण्यासाठी एकत्रितपणे काम करत असल्याने मानसिक आणि शारीरिक आरोग्य हे आंतरिकरित्या जोडलेले आहेत. शवासनाची प्राचीन प्रथा हे मानसिक आणि शारीरिक दोन्ही फायदे कसे मिळवता येतात याचे उत्कृष्ट उदाहरण आहे. या आरामदायी योगासनाची रचना मन आणि शरीराला आराम देण्यासाठी केली गेली आहे, ज्यामुळे अनेक आरोग्य फायदे मिळतात जे वाढलेल्या फोकसपासून सुधारित आसनापर्यंत असतात.

♦ शवासनामध्ये डोळे मिटून तुमच्या पाठीवर सपाट झोपणे समाविष्ट आहे, ज्यामुळे तुमच्या शरीरातील सर्व स्नायूंना आराम मिळतो आणि हळूवार, खोल श्वासांवर लक्ष केंद्रित केले जाते.

♦ हा सराव चिंता करण्याऐवजी श्वासोच्छवासावर लक्ष केंद्रित करून मन शांत करण्यास मदत करेल.

♦ शवासनाचा एक फायदा असा आहे की ते तुम्हाला व्यस्त दिवसानंतर आराम करण्यास आणि शांत होण्यास मदत करते.

♦ Shavasana या आसनाच्या नियमित सराव करून, तुम्ही एक आंतरिक शांतता जोपासू शकता जी तुम्हाला दैनंदिन दबावांना अधिक प्रभावीपणे तोंड देण्यास मदत करेल.

♦ याव्यतिरिक्त, थकवा, डोकेदुखी आणि निद्रानाश किंवा नैराश्य यासारख्या चिंता-संबंधित परिस्थितींपासून आराम देण्यासाठी हे फायदेशीर सिद्ध झाले आहे.

शवासन करताना होणाऱ्या सामान्य चुका

शवासनाचा सराव करताना, एक सामान्य योग विश्रांती स्थिती, काही चुका आहेत ज्या लोक सहसा करतात. या सामान्य त्रुटींबद्दल जाणून घेतल्याने तुम्हाला तुमच्या शरीरासाठी आणि मनासाठी सर्वात फायदेशीर मार्गाने शवासनाचा सराव करण्यास मदत होऊ शकते.

1. शवासन Shavasana करताना केलेली सर्वात मोठी चूक म्हणजे स्वतःला आराम करण्यासाठी पुरेसा वेळ न देणे. ही पोझ अनेक मिनिटे धरली पाहिजे जेणेकरून एखादी व्यक्ती योग्यरित्या आराम करू शकेल आणि कोणत्याही तणाव किंवा तणावापासून मुक्त होऊ शकेल. या स्थितीत खूप कमी वेळ घेतल्याने तुम्हाला पोझचे पूर्ण फायदे मिळण्यापासून प्रतिबंध होईल.
2. या पोझसाठी झोपताना तुमच्या शरीराच्या स्थितीकडे लक्ष न देणे ही दुसरी चूक आहे. हे सुनिश्चित करणे महत्वाचे आहे की तुमचे पाय समान रीतीने पसरलेले आहेत आणि बोटे बाहेरच्या दिशेने निर्देशित केली आहेत, नितंब किंचित उंचावले आहेत आणि हात तुमच्या शरीराच्या दोन्ही बाजूला आरामात आहेत.
3. तुम्हाला झोप येत नाही ना याची खात्री करा.

श्वास तंत्र

श्वासोच्छवासाच्या तंत्रांचा विश्रांतीच्या शोधात असलेल्यांवर शांत आणि उत्थान करणारा प्रभाव असू शकतो. योगाच्या प्राचीन सरावातून काढलेले, शवासन हे सर्वात लोकप्रिय श्वास तंत्रांपैकी एक आहे जे मानसिक स्पष्टता आणि शारीरिक आरोग्यास प्रोत्साहन देते. पूर्ण विश्रांती आणि शांततेच्या उद्दिष्टामुळे याला अनेकदा “प्रेत पोझ” म्हणून संबोधले जाते.

संगीत आणि ध्वनी

शवासनाच्या सरावात संगीत आणि ध्वनी यांचा वापर केला जातो. सखोल ध्यानाद्वारे एखाद्याला त्यांच्या अंतरंगात अंतर्दृष्टी प्राप्त करण्यास अनुमती देणे हा त्याचा उद्देश आहे आणि संगीत किंवा ध्वनी या प्रक्रियेचा अविभाज्य भाग असू शकतात.

शवासनासोबत संगीताचे संयोजन अभ्यासकांसाठी विश्रांतीची पातळी लक्षणीयरीत्या वाढवणारे आढळले आहे. अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की निसर्ग किंवा सभोवतालचे संगीत यांसारखे सुखदायक आवाज ऐकल्याने कोर्टिसोल सारखे तणावाचे संप्रेरक कमी होण्यास मदत होते आणि सेरोटोनिन आणि डोपामाइन सारखे “फील गुड” हार्मोन्स वाढतात.

शांत हालचालींसह आरामदायी संगीताचे संयोजन प्रॅक्टिशनर्सना पोझमध्ये असतानाच सखोल जागरूकता मिळवण्यात मदत करते. याशिवाय, शवासनादरम्यान अभ्यासकाचे भौतिक शरीर आणि अध्यात्मिक अस्तित्व यांच्यात भावनात्मक संबंध निर्माण करण्यात मदत करतात असे मानले जाते.

कोणत्याही आसनाचा सराव करण्यापूर्वी त्याच्या योग्य पद्धतीची माहिती घेणे आवश्यक आसते अन्यथा आसनाचा पुरेपूर लाभ आपल्याला मिळत नाही.

निष्कर्ष

शवासन Shavasana , किंवा प्रेत मुद्रा, एक लोकप्रिय योग मुद्रा आहे जी शरीराला आराम आणि टवटवीत करण्यास मदत करते. यशस्वी योगाभ्यासासाठी ही अंतिम विश्रांतीची स्थिती आवश्यक आहे कारण यामुळे अभ्यासकांना त्यांच्या सरावाचे सर्व फायदे घेण्याची आणि पुन्हा एकदा ग्राउंड होण्याची संधी मिळते.

या लेखात शवासनामागील अनेक महत्त्वाचे मुद्दे आणि योगींसाठी त्याचा उपयोग यांचा शोध घेण्यात आला आहे. हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे की शवासन कोणत्याही शारीरिक सरावाच्या शेवटी केले पाहिजे कारण ते एखाद्याचे शरीर आणि मन तटस्थ स्थितीत परत येऊ देते. शिवाय, भारावून गेल्यावर किंवा तणावग्रस्त वाटत असतानाही ही पोझ वापरली जाऊ शकते कारण ती एखाद्याला स्वतःमध्ये पुन्हा संतुलन शोधण्यात मदत करते.

“या लेखातून मिळालेला निष्कर्ष असा आहे की शवासन हा कोणत्याही योग नित्यक्रमाचा अविभाज्य भाग असावा.”

शवासन हिंदीमध्ये जाणून घेण्यासाठी विजिट करा Shavasana